Panorama Peyzaj: Japon Bahçe Sanatı

—Japonca bahçe demek olan “niwa”nın literal çevirimi saf yerdir. Bu saf yer kavramı eskiden kami denilen kutsal ruh (tanrı)ların gelmesinin beklendiği arınmış saf yerlerdir. Bu saf yer inancı Japon bahçelerinin ziyaretçileri sadece görsel zenginlik değil manen de tatmin edecek şekilde düzenlenmesine yönlendirmiştir. Bu uygulama temel olsa da her tarihi dönem kendi karakteristik özelliği çerçevesinde Japon bahçelerini etkilemiş, yeni kurallar bileşenler eklenmiştir.

—Japon bahçeleri uzun bir süre saraylı ve aristokratların can sıkıntılarını gidermek için yaptırdıkları bir uğraş olmuştur. Üst sınıfın tasarım yeteneklerini ve zenginliklerini sergilemesi, dostlarıyla partiler düzenlemesi için yapılmış bir mekan haline gelmiştir.

—En belirgin Japon bahçeleri özellikleri sınırların belli olması, doğayı taklit etmesi, güçleri dengelemesi, ve sembolizmi kullanmasıdır. Ama bu özellikler her bahçede aynı seviyede değildir, bazı bahçelerde Buda felsefesini yansıtmak ön plandayken bazısında bahçedeki taşların kombinasyonu öncelikli olabilir.Batı bahçelerinde asla olmayan kışın bahçenin bir parçası olması ve boş alanlar da bilinmesi gerekenler arasındadır.

—Japon bahçesinin güzelliğinin gerçek tadını çıkarmak için öğelerinin neleri sembolize ettikleri, genel karakteristikleri ve yorumlamaları/göndermeleri hakkında bilgi sahibi olmak gerekmektedir.

—Japon bahçe dizaynı için…

- —Japon bahçelerinde su her şeyin üzerindedir.

- —Kot farklarını avantaja çevrilerek göz alıcı bir tasarım oluşturulur.

—- Durgun su kullanımı bu bahçeler için biçilmiş kaftandır.

—- Sonbahar renklenmesi yapan bitkilerin bir arada kullanımı inanılmaz manzaralar oluşturur.

- —Suya çok önem veren Japonlar sadece su kullanmak yerine doğal taşlarla da su figürü kullanmışlardır.

—- Akan suyu da etkili bir şekilde kullanmayı bilmişler ve canlı tablolar yaratmışlardır.

— - Bambular hem ucuz hem de dekoratif malzemeler olduğu için bunla etkili kullanımlar oluşturmuşlardır.

— - Yeşilin yanında kırmızı yapraklı bitkilerde tercih edilmiştir.

— - Çiçek kullanımı ise her mevsim önemli yer tutmaktadır.

—küçük Japon evleri ise bahçenin en belirgin özellikleridir.

—Japon Bahçeleri - Bahçe Ögeleri

—Bir Japon bahçesinde gördüğünüz her şeyin sembolik bir manası vardır.En temel öğeler: su, şelaleler, patikalar, köprüler, adalar, çiçekler, ağaçlar, kum, taş ve ödünç alınmış manzara.

—Bu temel ögelerden başka çay evleri, oturma yerleri gibi yapılar, yapay tepe ve göller gibi öğelerde kullanılır. Bahçe yapay tepe ,göl vs içerse de bunlar doğayı temel ögeler ile birlikte bir bütün olarak yansıtabilmek, taklit edebilmek için kullanıldığından asla doğa da olmayacak bir şey içermezler.

—Su ( Mizu ):

—Sıradan bahçelerin bile olmazsa olmazı su, dört tarafı koca su kütleleri ile çevrili bir ülkenin bahçesinin tabi ki temel öğelerinden biri olmuştur. Göl olsun, akar su olsun, hatta gerçek olmasa sadece ima edilse bile illa rastlayacağınız bir öğedir.

—su iması derken; kum ve taşlar; yosunları, gölleri, akar suları ve şelaleleri temsil eder, taranmış (tırmıklanmış) veya meyil verilmiş çakıllar yine suyu temsil ederken, sıkıca yerleştirilmiş düz nehir taşları hızlı bir dere olarak yansıtmaktadır.

—Su zamanın durmaksızın geçişini görüntü ve sürekli sesi ile yansıtması için kullanılabileceği gibi Hindu evreni ve Amida cennetine dair mistik, efsanevi göl ve denizlerin küçük ölçekte temsili yansımaları olarak da kullanılır.

—Şelale ( Taki ):

—sembolik manası;Japonlar evrenin “kalıcı devamsızlık” olgusuna bayıldıklarından, şelale onlar için bunu sembolize etmenin mükemmel bir yoludur. Kalıcı devamsızlık ile kastedilen Heraclitus’un ünlü aynı dereye ikinci defa giremezsin ifadesindeki gibi sürekli değişen ama aynı kalan bir yapıdır.

—Şelale deyip geçmemek lazım,10 farklı formda yapısı, basamakların en ve boy spesifikasyonları, kullanılacak taş çeşitleri gibi birçok tasarım şartları vardır şelalelerin.

—Şelale basamaklarına ilgi çekmek için sıçrama taşları yerleştirilmesine de sık rastlanır, bu taşlar bulundukları noktada suyu böler ve etrafa dağıtırlar. Ama tabiki bu ilgi çekmek sadece görüntü güzelliği için değil sembolik manası içindir. Sıçrama taşı bireyin yükseğe ulaşma arzusudur, bu ruhsal aydınlama gibi derin bir hedef de olabilir sadece bir sazanın akışın tersine doğru yüzmesi gibi basit bir başarı da.

—Patika:

—Patikalar ziyaretçilerin algılarını etkilemek açısından önemlidir, çünkü ziyaretçinin geçeceği rotayı çizerler ve bahçeyi nasıl göreceklerini belirlemiş olurlar.

—Bahçeye izlenimi yaratmak için kullanışlıdırlar, örneğin çalıların arasında kaybolup ortaya çıkan dolambaçlı yollar gibi patika kullanımları bahçeyi olduğundan büyük gösterir.

— Basma taşları kullanarak patika yaratımı da tasarımcının ziyaretçiye göstermek istediği özel bir manzara varsa gayet kullanışlıdır. Bu basma taşlarının yerleşim paterni çeşitli anlamlarda dır, örneğin sıkı aralıklı ise yağmur kuşunun uçuşunu simgeler, 3 düzgün taş ile zig zaglar varsa uçan bir kuştur.

Patikaların ,yaşam yolculuğunu sembolize etme gibi bir görevleri de vardır. Bir japon bahçesinde dolaşıyorsanız ve bir patikaya rastlamışsanız mutlaka dikkatlice takip edin, büyükçe bir taşa geldiğinizde orada durun ve etrafın manzarasını izleyin.

—Köprü ( Hashi ):

—

—Suyu geçen köprüler de patikalar gibi bir yolculuğu temsil eder. Hashi sözcüğü aynı zamanda uç kenar manasına geldiğinden bu dünyadan diğerine geçmek gibi bir yolculuktan kastediliyor.

—Ağaçtan ya da taştan yapılabilir köprüler ama bahçenin geri kalan yapısı ile uyum içinde olmak zorundadırlar.

—Ada ( Shima ):

—İrili ufaklı bir sürü adadan oluşan bir ülkede bahçe tasarımında da bu etkeni görmek kaçınılmazdır.

—Japon bahçesi düzenleme manuellerin de görülebileceği üzere Uzun formasyonlu turna adaları ve alçak formasyonlu kaplumbağa adaları gibi ada çeşitleri de vardır. Bu turna ve kaplumbağa adaları isimlerini aldıkları turna ve kaplumbağanın Japonya’da uzun ömürlülüğün simgeleri olması gibi uzun ömürlülüğün sembolleridir.

—Çiçek ( Hana ) :

Çiçekler Japon bahçelerinde mevsimlerin geçişini simgeler. Genel eğilim daimi yeşilleri ana tema olarak kullanıp mevsim çiçekleri ile renk ve açmış görünüm kazandırmaktır. Yerel çiçekler kullanılır, egzotik çiçek kullanımı bahçenin doğal yapısını bozacağından kötü zevk olarak nitelendirilir. Bu noktada Japonların bütünü yakalamak, mevsime değil tüm mevsimlere yönelik bir anlayışlarının da çiçek kullanımı tercihini etkiler. Bahar kadar kış da Japon bahçelerinin bir parçasıdır ve bu Batılı bahçelerde asla görmeyeceğiniz bir şeydir.

—Özellikle su seven iris, su zambağı ve nilüfer gibi çiçekler kullanılır. İris ve nilüferin medikal kullanımlarının da olması ve biraz daha sembolik mana taşımaları ile diğer çiçeklere göre daha kült seviyesindedirler. Açelya, yaprak dökmeyen funda , morsalkım, çalı ve asma kullanımı da çoktur.

—Ağaç ( Ki ):

—Özellikle kiraz, erik ve akçaağaç, doğal güzellik abideleri olmalarının yanı sıra yaşamın döngüsünü simgeleyen sürekli çiçek açıp meyve verme gibi bir çevrimde olmaları ile sevilen ağaçlardandır. Tabii akçaağaç için meyve yerine yaprak dökümü ile yaşam çemberi anlatılmakta.

—Bu ağaçlar bahçeye renk katar ama o renklerin mevsim geçişlerin de yok olması da şiirsel bir melankoliyi getirir ki bu Japon bahçelerinin ana karakteristiklerindendir.

—Kış mevsiminin bahçenin bir parçası olması kışa dayanıklı özellikle 3 ağacı öne çıkartır: çam ve bambu-kışın da yapraklarını koruduklarından ve erik –kar yerden kalkmadan açabildiğinden. Bu üçüne bir arada Kışın 3 arkadaşı da denir ve insanın zorluklara karşı dayanıklılığını sembolize ederler. Özellikle budaklı yıpranmış çam ağacının uzun süredir doğanın ezici-bükücü elementlerine karşı duruşu yaşlı insanların zamana ve kadere karşı duruşu için kullanılan bir metafordur. Eski ve asil bir ağaç olarak nitelendirilir.

—Kum ( Suna ):

—Erken Japon çağlarından beri beyaz kumun toprağı arındırdığı ve iyi ruhların barınmasına uygun hale getirdiğine inanılır. Bu inanış günümüze kadar sürmüş, bugün nehir ve denizlerin temsili yansıması olarak bahçelerde kullanılır olmuştur. Kullanıldıkları zaman suyu temsil ederler, büyük taşlar adalar olur, tırmıkla verilen meyiller de dağlardan gelen dereleri anlatır.

Taş ( İshi / İwakura ):

—Taşlar Japon bahçelerinin temelidir,

—Taşlar şekil, yapı ve renk olarak çok farklı formlarda kullanılabilir ama beklendiği üzere doğal olmayan bir görünüme sahip taşalar kullanılmaz, örneğin doğada mükemmel dikdörtgen bir taş olmaz gibi..Japon bahçeleri üzerine bilinen ilk yazı olan Sakuteiki sert, keskin kenarlı taş kullanımı önerir. Sonradan taş şekillerine isim vermeler başlamıştır, uyuyan Bufalo, Buda’nın ayak izi, kaplan baş taşı..gibi…

—Taş fenerler

—Taş fenerler her türlü hava koşulunda iyi bir aydınlatıcıdır. Hem mükemmel bir dekorasyon parçaları olurlar hem de iyi bir ışık kaynağıdırlar. Çeşitli stillerde fenerler bulmak mümkündür.

—Taş parke

—çakıllar bu bahçede parke görevi görürler. Gelişigüzel dağıtılmalıdır çakıllar.Özellikle bahçedeki yol bölümleri için güzel görünüm olur. Siyah ve beyaz çakıl taşları kullanır.

—Ödünç Manzara ( Shakkei ) :

—Japon bahçesi için her ne kadar kapalı olması-sınırlarının belirli olması şartsa da, çevresindeki manzara ile de uyumlu olmalıdır. Çünkü bu uyum her şeyin birbiri ile bağlantılı olduğunu sembolize edecektir. Yani bahçenin konumu da, ziyaretçinin dolaşırken görebileceği uzaktaki dağ ve ya göl görüntüsü de tasarımcının hesaba katması gereken noktalardır.